Požari na Arktiku: Šta ih izaziva i koliko je situacija loša

Šumski požari bukte delovima Arktika - sa predelima Sibira, Aljaske, Grenlanda i Kanade prekrivenim plamenom i dimom.

Na satelitskim snimcima se vidi kako dim iz požara - izazvanih glavnom sušnim olujama i visokim temperaturama - izgleda iz svemira.

Dok su šumski požari uobičajeni u ovo doba godine, rekordne letnje temperature i jaki vetrovi čine ovogodišnje požare naročito opasnim.

Požari su sada na „nivou bez presedana", kaže Mark Perington, stručnjak za šumske požare u Službi za atmosferska praćenja Kopernikus.

Šta je zahvaćeno?

Delovi istočnje Rusije i Aljaske, unutar i van Arktičkog pojasa, vrlo su zahvaćeni vatrom.

Ruska Federalna agencija za šumarstvo saopštila je da gori više od 2,7 miliona hektara zabačenih šuma širom šest sibirskih i istočnih regiona.

Međutim, organizacija Grinpis Rusija navodi da gori 3,3 miliona hektara - što je predeo veći od Belgije.

U nekoliko regiona je zbog smoga proglašeno vanredno stanje , a dim se širi većim gradovima poput Novosibirska, senčeći Sunce i otežavajući disanje.

Dim iz sibirskih požara stigao je čak do Aljaske i delova zapadne obale Kanade.

Na Aljasci je do 31. jula u 105 velikih požara izgorelo više od 700 hiljada hektara.

Većinu požara izazvali su udari gromova, navodi Međuresorni koordinacioni centar Aljaske (Alaska Interagency Coordination Center).

Grenland se takođe bori sa požarom u komuni Kekati, u blizini staze Arktičkog kruga, popularne među planinarima.

To područje se suočava sa toplotnim talasom, što takođe znači da se morski led topi velikom brzinom.

U borbi sa požarima je i kanadski Arktik. U jednom velikom šumskom požaru na severozapadnoj teritoriji, unutar Arktičkog pojasa, izgorelo je najmanje 45.500 hektara, a velika je verovatnoća da je zahvaćeno područje i veće.

• Koliko je topliji vaš grad
• Poslednje četiri godine „globalno najtoplije“
• Vrućina razbuktava požare u Kaliforniji
• Drveće „najbolje rešenje" za klimatske promene

Kakav je uticaj?

Šumski požari nemaju samo uticaj na zemljište. Oni ispuštaju veliko zagađenje i toksične gasove u atmosferu.

Gusti dim je vidljiv na satelitskim fotografijama i razlikuje se od uobičajenih oblaka širom ogromnih delova Arktika.

Nasa je otkrila megatone štetnih čestica u dimu - i to gde odlaze.

Na satelitskoj fotografiji levo požari su prikazani kao crvene tačkice. Globus desno pokazuje koncentraciju čestica čađi - nastale u požarima.

Čađ može da bude štetna po ljude i životinje, ulazeći u pluća i krvotok.

Ima ulogu i u globalnom zagrevanju. Nasini naučnici kažu da čađ apsorbuje sunčevu svetlost i zagreva atmosferu. Ukoliko padne na led ili sneg, smanjuje reflektivnost i može da zadrži više toplote, ubrzavajući proces topljenja.

Požari učestvuju i u klimatskoj krizi ispuštanjem ugljen-dioksida u atmosferu.

Procenjeno je da su požari između 1. juna i 21. jula emitovali 100 megatona ugljen-dioksida, što je ekvivalentno ukupnoj emisiji ugljenika Belgije u 2017 godini, navodi Služba za atmosferska praćenja Kopernikus.

Koliko je ovo neuobičajeno?

Iako su šumski požari uobičajeni na zapadnoj hemisferi između maja i oktobra, lokacije i intenzitet ovih požara, kao i trajanje, delimično su neuobičajeni, navodi Kopernikus.

„Neuobičajeno je videti požare ovog obima i trajanja kao one koji su se desili tokom najjačeg udara u junu", kaže Parington.

„Ali temperature na Arktiku rastu znatno bržom stopom od globalnog proseka, a topliji uslovi podstiču širenje i trajanje požara."

Ekstremno suvo zemljište i temperature više od prosečnih, u kombinaciji sa munjama i jakim vetrovima, utiču na to da se vatra širi agresivno.

Vatru održava šumsko zemljište, koje se sastoji od odmrznutog, sušenog treseta - supstance sa visokim sadržajem ugljenika.

Analiza Džonatana Amosa, dopisnika u oblasti nauke

Globalni sateliti prate nove i aktuelne šumske požare unutar Arktičkog kruga. Uslovi su postavljeni u junu, najtoplijem junu za planetu od kada se vrše merenja.

Požari oslobađaju obilne količine prethodno uskladištenih zaliha ugljen-dioksida i metana - ugljenika koji se u nekim slučajevima nalazio pod zemljom hiljadama godina.

Naučnici kažu da je ovo sa čime se suočavamo dokaz onoga što možemo očekivati od sveta koji je sve topliji, gde povećana koncentracija gasova staklene bašte uzrokuje više zagrevanja, što onda stvara uslove koji oslobađaju još više ugljenika u atmosferu.

Mnogo čestica iz ovih požara će se na kraju naći na ledenim površinama dalje na severu, potamnjujući ih i tako ubrzavajući topljenje.

Sve je to deo procesa pojačavanja.

Šta se radi da se vatra suzbije?

Predsednik Rusije Vladimir Putin naredio je vojsci da pomogne u suzbijanju požara u Sibiru i drugim regionima na istoku.

Vanredno stanje proglašeno je u delovima Burjatije i Jakutije. Avioni i 10 helikoptera s opremom za gašenje vatre poslati su u ove regione.

Mnogi su kritikovali ruske zvaničnike zbog toga što nisu preduzeli dovoljno da zaustave požare.

Stotine hiljada ljudi potpisalo je peticiju pozivajući na akciju nakon što su ruske vlasti saopštile da ne planiraju da gase požare u udaljenim nenaseljenim predelima pošto nema direktnih pretnji po ljude.

Na Tviteru su popularni heštegovi #putouttheSiberianfires i #saveSiberianforests.

• Na Balkanu se najbrže zagreva Ljubljana, pa Beograd
• Zemlja kao velika staklena bašta

Neki navode da je požar na katedrali Notr Dam u Parizu privukao više medijske pažnje od ovih šumskih požara.

„Sećate se kako su se daleko širile vesti o požaru u Notr Damu? Sada je vreme da uradimo isto kada je reč o šumskim požarima u Sibiru", piše u jednom tvitu.

„Hajde da ne zaboravljamo da priroda nije manje značajna od istorije. Brojne životinje ostaju bez staništa, a mnoge od njih su verovatno uginule. Zamislite samo koliko je to bolno", piše u drugom.

Predsednik Sjedinjenih Američkih Država Donald Tramp ponudio je Putinu pomoć u gašenju požara.

Autori: Rosi Blant, Dominik Bejli i Lusi Rođers, Dizajn: Irene de la Tori Arenas i Debi Louzu.