Rešena misterija porekla kamenja sarsena u Stounhendžu

Poreklo džinovskog kamenja - sarsena u Stounhendžu, u Velikoj Britaniji, konačno je utvrđeno uz pomoć dela koji je nedostajao, a koji je vraćen posle 60 godina.

Rezultati ispitivanja jezgra kamenog bloka dugog jedan metar poklopili su se sa nalazima geohemijskog istraživanja uspravnih megalita.

Arheolozi su utvrdili da stene dolaze sa područja udaljenog 25 kilometara severno od Stounhendža, blizu Marlboroa, na jugu zemlje.

Suzan Grini iz organizacije Ingliš Heritidž, koja se stara o Stounhendžu i drugim istorijskim spomenicima i lokacijama, kaže da su zbog ovog otkrića „jako uzbuđeni".

• Najveći praistorijski spomenik pronađen blizu Stounhendža
• DNK otkriva ko je izgradio Stounhendž
• Kamen iz Stounhendža vraćen posle 60 godina

Središnji krug Stounhendža čine sedam metara visoki sarseni, koji teže oko 20 tona, poređani u obliku potkovice. Spoljni krug i udaljeno kamenje takođe su sarseni.

Za manje, plavičasto kamenje Stounhendža utvrđeno je da potiče sa Preseli brda u Velsu, ali poreklo sarsena do sada nije bilo moguće utvrditi.

Vraćanje jezgra, uzetog tokom arheološkog iskopavanja 1958. godine, omogućilo je arheolozima da analiziraju njegov hemijski sastav.

Niko nije znao gde se jezgro nalazi, sve dok 89-godišnji Robert Filips, koji je bio uključen u ove arheološke radove, nije odlučio da ga vrati prošle godine.

Istraživači su prvo uradili rendgenske testove na sarsenima u Stounhendžu, koji su pokazali da stene imaju sličan hemijski sastav i potiču iz iste oblasti.

Potom su analizirane površinske stene od Norfolka na istoku do Devona na zapadu Engleske i upoređen njihov hemijski sastav sa sastavom jezgra koje je vraćeno.

• Naučnica iz Srbije otkriva svet praistorijskih mama i beba
• Drevni Izraeliti „palili kanabis na bogosluženjima"

Iz Ingliš Heritadža kažu da se analiza jezgra pokazala „presudnom", jer je pokazala da se njegov sastav poklapa sa hemijskim sastavom sarsena u Vest Vudsu, južno od Marloboroa.

Profesor Dejvid Neš sa Brajton univerziteta, koji je rukovodio ispitivanjem, opisuje da je bilo „zaista uzbudljivo" koristiti se naukom 21. veka kako bi se razumela neolitska prošlost.

„Jako je uzbudljivo konačno odgovoriti na pitanje o kome arheolozi vekovima raspravljaju", rekao je profesor.

'Važne stene'

„Otkriveno je da svaki kamen na površini ima drugačiji geohemijski sastav, ali to je bila prilika da se ispita vraćeno jezgro, koje nam je omogućilo da odredimo poreklo sarsena Stounhendža".

„Prilika da preciziramo oblast iz koje su graditelji uzeli materijal 2500. godine pre nove ere bila je stvarno uzbudljiva", kaže Suzan Grini iz Ingliš Heritidža.

Dodaje da su slutili da sarseni iz Stounhendža potiču iz Marlboroa, ali da nisu bili sigurni, budući da sarseni postoje na mnogim lokacijama u Viltširu.

„[Graditelji] su želeli najveće stene koje su mogli da pronađu i imalo je smisla da koriste one koje su im što bliže", kaže ona.

Pratite nas na Fejsbuku i Tviteru. Ako imate predlog teme za nas, javite se na bbcnasrpskom@bbc.co.uk