Hrišćanstvo, budizam, hinduizam, zoroastrizam i grčka mitologija se obično smatraju za potpuno različite religije, uglavnom definisane međusobnim razlikama.
Ali ako ih samo pogledate, videćete simbol koji ih sve povezuje - oreol.
Aura koja se nalazi oko glava svetaca odražava njihovu veličanstvenost ili božanstvenost i može se videti u raznim umetnostima širom sveta.
Postoji mnoštvo varijanti, među kojima i zrakasti oreol (kao onaj na Kipu slobode) ili plamteći oreol (koji se može videti u islamskoj otomanskoj, persijskoj i mogulskoj umetnosti), ali najkarakterističniji i najrasprostranjeniji je kružni disk oreol.
Zašto je ovaj simbol izmišljen?
Nagađa se da je originalno bio neki tip krune.
Ili je možda bio simbol božanske aure proizašao iz uma božanstva.
Moguće je i da je to bio jednostavan dekorativni ukras.
Jedna zabavna pretpostavka ukazuje da vodi poreklo od zaštitne ploče fiksirane za statue bogova ne bi li štitile njihove glave od ptičjeg izmeta.
Istraživanje funkcije originalnog kružnog oreola u religioznim umetnostima vraća nas u 1. vek pre nove ere.
On se ne pojavljuje ni u jednoj ranijoj religiji, ali je ipak postalo simbol religijske ikonografije širom Evrope i Azije za samo nekoliko vekova.
Vrlo je verovatno da je simbol evoluirao iz ranih umetničkih predanja.
U drevnom Egiptu, bog sunca Ra je obično prikazivan sa kružnim diskom koji predstavlja sunce - iako se uglavnom nalazi iznad njegove glave, a ne iza.
Međutim, neki artefakti iz Mohendžo Dara (u dolini Inda), nastali 2000 godina pre nove ere, prikazuju aure koje kao da imaju zrake.
U svakom slučaju one se nalaze oko celog tela svetih figura, a ne samo oko njihovih glava.
Isto tako u umetnosti starih Grka postoje povremene prezentacije zrakastih svetlosnih kruna koje okružuju glave mitoloških junaka i one sugerišu njihove božanske moći.
Ali karakteristični oreoli u obliku kružnih diskova su izum kasnijeg datuma i po svemu sudeći rezultat jedinstvenih religijskih ideja.
Najraniji primeri kružnih oreola datiraju još iz perioda od 300 godina pre nove ere u religioznim umetnostima drevnog Irana.
Čini se da su začeti kao znak raspoznavanja Mitre, božanstva svetlosti u zoroasterskoj religiji.
Osporavano je da je koncept božanske slave (poznat i kao ,,Khvarenah") u zoroastrizmu blisko povezan sa sunčanim zracima i da je kružni disk slikovito sredstvo povezivanja ove vrste oreola sa Mitrom, kao što je to bio slučaj sa Ra.
Kada govorimo o istoriji umetnosti, sama brzina kojom je disk migrirao kroz različite kulture čini ga naročito značajnim delom religiozne ikonografije.
Sve do 100. godine - samo par stotina godina od trenutka nastanka - već se mogao videti u zabačenim lokacijama kao što su El Đem, grad u Tunisu, turskom gradu Samosati ili pakistanskom Sari-Balolu.
Do 400. godine, oreoli su već bili usađeni u hrišćansku umetnost u Rimu i budističku u Kini.
Nekako, u samo nekoliko vekova, oni su postali univerzalni religijski simbol božanstva u celoj Evroaziji.
Pa kako se onda uticaj oreola proširio celim svetom i raznim religijama?
Prvobitni pokret ovog komada religiozne ikonografije ide dalje od istoka i zapada u odnosu na svoje rodno mesto u Iranu, ka nekim od najmoćnijih imperija u prošlosti.
U prvom veku, Indo-Skićani (nomadi iz Irana) i Kuši (iz Baktrije u Avganistanu) su osvojili regije koje su se nalazile jugoistočno od njih, teritorije koje se danas nalaze u Pakistanu, Avganistanu i severnoj Indiji.
Oba carstva, utopljena u istoriju drevne iranske kulture, sa sobom su donele i kovanice na kojima se nalazio Mitra sa oreolom.
Mladi i privlačni bog sa svojim božanskim sjajem je imao očigledan uticaj na sve veći broj ljudi među Hindu Kušima.
I to toliko da slike - čak i najranije, kao na primer ona iz bimaranskog relikvijara (koji verovatno datira sa kraja 1. veka) - Budu prikazuju sa Mitrinim oreolom.
Mitra je osvajao i srca osvajača sa zapada, u Rimskom Carstvu, i to toliko da je mitraizam postao glavna rimljanska religija.
Mitra je kasnije uticao i na ikonografiju još jednog rimskog božanstva - Sola Inviktusa (Nepobedivo sunce).
Oba boga su kombinovala graciozna mišićava tela i božanske moći i bili povezani sa sunčevim zracima i zapovedništvom.
Obožavali su ih najmoćniji članovi društva, naročito rimski imperatori.
Konstantin (car od 306. do 337. godine) je priznavao ikonografske moći oreola, pa su ga on i njegovi naslednici bahato prisvojili i koristili u umetničkim predstavljanjima sebe samih.
Potpis ispod slike -
Zatim su, u skladu sa sve većim prihvatanjem hrišćanstva u Rimskom carstvu, umetnici počeli Isusa da predstavljaju sa oreolom koji je sada bio smatran za najznačajniji simbol božanski odobrene vlasti.
Ova nova pojava u hrišćanskoj ikonografiji se pojavila oko 300. godine, više od dva veka nakon što je zabeležena u budizmu.
Bio je to signal za hrišćansku metamorfozu iz marginalne religije u zvaničnu strukturu moći na zapadu.
Od tada je oreol stalna pojava u hrišćanskoj umetnosti, iako je tokom godina pretrpeo i neke adaptacije.
Bog otac se ponekad može videti krunisan trouglastim, Isus sa krstolikim, a živi sveci sa četvrtastim oreolom.
Budizam, jainizam i hinduizam su pomirljivo koegzistirali u Indiji u prvom milenijumu nove ere.
Sve tri religije su delile ideje i umetničku ikonografiju poput oreola.
Najranije izvajane prezentacije oreola u indijskoj religijskoj umetnosti dolaze iz dva velika umetnička centra - Gandare (na granici Pakistana i Avganistana) i Mature (oko 150 km južno od Delhija).
U drevnim antičkim vremenima i tokom srednjeg veka, Gandara je bila centar masivne mreže trgovačkih puteva koji su se prostirali do Kine na istoku i Mediterana na zapadu.
Budistički manastiri su počeli da se pojavljuju duž tog trgovačkog puta i služili su kao religiozne verzije odmorišta.
Oni su trgovcima pružali mesto na kojem su mogli da se odmore, mole i povrate snagu, pa su ubrzo postali odskočna daska uz pomoć koje se budizam proširio sve do Kine u kojoj su umetnici preslikavali religijsku ikonografiju.
Do 500. godine nove ere, oreoli su počeli da se pojavljuju u umetnostima Koreje i Japana, označavajući time dolazak budizma i u te predele.
Ista vrsta širenja se pojavila i u hinduizmu koji se Azijom proširio i kopnenim i morskim trgovačkim stazama, donoseći sa sobom religiozne stavove i artističke stilove u Indoneziju i druge teritorije u jugoistočnoj Aziji.
Ovakve, široko rasprostranjene trgovačke arterije, koje su povezivale istok sa zapadom u kasno antičko doba, često se nazivaju Putevima svile, pošto se njima transportovala i luksuzna roba.
Ali pored ove egzotične robe, tim putevima su se kretali i religija, znanje i ikonopis.
Disk oreol je slika dinamične razmene ideja koje su postojale u dalekoj prošlosti.
Oreol je život počeo kao zoroasterski znak sunčanog božanstva, ali se Evroazijom proširio drevnim carstvima i trgovačkim putevima koji su povezivali same ivice tada poznatog sveta.
U 21. veku, on je i moćan podsetnik načina na koji je čovečanstvo razmenjivalo svoje kulturno nasleđe.
Možda će vas zanimati i video: Preti li sledbenicima Zaratustre nestanak
Pratite nas na Fejsbuku i Tviteru. Ako imate predlog teme za nas, javite se na bbcnasrpskom@bbc.co.uk
Komentari 2
MonteDushano
milenko
Komentari čitalaca na objavljene vesti nisu stavovi redakcije portala 021 i predstavljaju privatno mišljenje anonimnog autora.
Redakcija 021 zadržava pravo izbora i modifikacije pristiglih komentara i nema nikakvu obavezu obrazlaganja svojih odluka.
Ukoliko je vaše mišljenje napisano bez gramatičkih i pravopisnih grešaka imaće veće šanse da bude objavljeno. Komentare pisane velikim slovima u većini slučajeva ne objavljujemo.
Pisanje komentara je ograničeno na 1.500 karaktera.
Napiši komentar