Godišnjica Vorholove smrti

Umetnik koji je ostavio neizbrisiv trag u modernoj umetnosti, autor čija dela i danas privlače pažnju javnosti celog sveta, tvorac pop-art kulture Endi Vorhol preminuo je na današnji dan u Njujorku 1987. godine.

Tokom svog živopisnog života taj stvaralac je odavao utisak samouverenog i bledunjavog žgoljavca koga ozbiljan svet vuče za nos, međutim iako je bio kontroverzan, ekscentričan, neozbiljan, omiljen i antijunak, nikada nije bio sposoban da nekome učini nešto nažao.

On je intrigirao svojim delima, muzikom i filmovima, ali i privatnim životom. Šezdesetih godina postao je gej ikona i uspeo je da preživi pokušaj atentata koji je, kako je pokazalo vreme, ostavio veliki uticaj na njegovo psihičko stanje. Bio je i jedan od prvih vodećih gej američkih umetnika koji su bili otvoreni po pitanju svoje seksualnosti.

Vorhol se rodio 6. avgusta 1927. u Pitsburgu kao poslednje od troje dece u porodici Andreja Vorhola. Otac, ruski emigrant iz mesta Mikova na području današnje Slovačke, jedva je uspeo da prehrani porodicu, pa u tipičnoj priči "trbuhom za kruhom" 1914. godine odlazi u Ameriku kako bi pokušao da ostvari američki san.

Kao rudar uspeva da sebi obezbedi i dalje skroman, ali bolji život pa mu se u toj borbi sedam godina kasnije pridružuje i supruga Julija. Nakon toga rodila su se i Endijeva braće, Pavol 1922. i Džon 1925. godine. Majka se brinula o sinovima, a u retkim trenucima slobodnog vremena pravila je veštačko cveće od papira i opuštala se uz ručni rad.

Upravo je ona ohrabrivala nesigurnog dečaka u crtanju, bojenju i slikanju nagrađujući ga čokoladicom za svaku sliku u bojanki. Bledunjavi dečak je tokom 60-tih od ilustratora postao jedan od najpoznatijih umetnika Amerike i na mnogo načina je sa krugom istomišljenika definisao tu deceniju. Tada je počeo da slika poznate američke proizvode, kao coca-colu, ali i poznate ličnosti poput Merlin Monro i Elizabet Tejlor. Godine 1963. osnovao je atelje "The Factory" i oko sebe je okupio slikare, pisce, muzičare i poznate undergraund ličnosti.

Počeo je da se bavi štampom na tkanini, a slike je radio u serijama, čime je postigao, ne samo da se bavi umetnošću masovne proizvodnje, već i da samu umetnost pretvori u masovni produkt. Izjavljujući da želi da bude mašina i umanjujući značaj svoje kreativnosti, Vorhol je zapravo načinio revoluciju u umetnosti, pa njegov rad veoma brzo postaje popularan.

Od tog perioda njegov rad se okreće oko američke pop kulture. Štampao je slike novčanica, zvezda, brendiranih proizvoda i slike iz novina. Bio je okružen ljudima i saradnicima i upravo to sarađivanje sa drugima će ostati prepoznatljiv aspekt njegovog načina rada tokom cele karijere.

Važne ličnosti iz njujorškog undergraund umetničkog i filmskog sveta pojavljivale su se i u njegovim filmovima, što ukazuje na Varholovu povezanost sa različitim umetničkim krugovima. Krajem 60-tih već je i sam bio zvezda i često se pojavljivao u štampi sa svojim super zvezdama iz Factory-ja.

Pop art je bila eksperimentalna forma koju je nekoliko umetnika nezavisno počelo da usvaja. Neki od njih, kao što je Roj Lihtenštajn kasnije je postao sinonim za taj pokret, a Vorhol je postao poznat i kao "Pope of Pop". Tokom 70-tih i 80-tih bio je mnogo "mirniji", ali je i dalje doživljavao uspeh kod kritičara.

Jedna od glavnih tema istoričara umetnosti je pitanje kako je Vorholova seksualnost uticala na njegovu umetnost i oblikovala njegov odnos prema umetničkom svetu, a i on sam je to pitanje postavljao u intervjuima, razgovorima sa savremenicima i u publikacijama. Tokom karijere pravio je erotske fotografije i crteže golih muškaraca. Mnogi njegovi čuveni radovi crpe snagu ili otvoreno ispituju složenost seksualnosti i seksualne želje, a mnogi njegovi filmovi su premijerno pokazani u gej porno bioskopima.

Neke od najinteresantnijih priča o njegovom razvoju kao umetnika zapravo i jesu u vezi sa preprekama koje je njegova seksualnost u početku predstavljala dok se trudio da pokrene svoju karijeru. Prvi radovi koje je podneo galeriji bili su homoerotski crtež koji su odbijeni jer su bili isuviše otvoreni. Vorhol umire u svojoj 58. godini, a prema novinskim izveštajima dobro se oporavljao posle rutinske operacije žučne kese pre nego što je preminuo u snu od iznenadnog infarkta. Sahranjen na grkokatoličkom groblju u predgrađu Pitsburga.