Surova stvarnost centralizacije

Piše: Živan Lazić

Vest iz grupacije uvoznika ogolila je stvarnost Srbije; od nešto iznad 30.150 prodatih novih automobila čak 74 odsto iliti 22.150 registrovano je u Beogradu.

Novog vlasnika u Vojvodini našlo je 4.300 ili 14 odsto, a samo 3.700 u unutrašnjosti centralne Srbije.

Istovremeno, od oko 137.000 uvezenih polovnjaka, tek 30.000 završilo je u prestoničkim garažama.

Tržište signalizira

Tržište je i ovog puta precizno i surovo iskazalo srpsku realnost. U glavnom gradu je kapitala mnogo više nego u provinciji, Beograđani su uočljivo bogatiji nego žitelji ostalih gradova, varoši i sela Srbije.

Nije prvi put da sa tržišta stižu potvrde kako izrazita centralizacija države oblikuje i intezivira sve brže i sve veće raslojavanje. Iz glavnog grada se često može čuti da je i život u prestonici znatno skuplji, pa se ističe da su mnogi prehrambeni proizvodi na pijacama desetak odsto skuplji nego na tezgama u manjim gradovima.

Ipak, cene mnogim osnovnim potrepštinama, poput struje, goriva, osnovne kategorije hleba, cigareta, iste su u celoj državi, a slaba konkurencija u untrašnjosti, pak, omogućava prodavcima da cene pojedinih artikala i usluga uvećaju iznad nivoa cena u glavnom gradu.

Slično kao što su mnoge robe u periferijskim prodavnicama uočljivo skuplje nego u gusto naseljenim centralnim kvartovima velegrada.

Plate i penzije veće

Gro razlike potiče od primanja. Plate su u Beogradu bitno veće nego bile gde u u ostatku Srbije.

Tako je prosečna decembarska neto zarada u glavnom gradu iznosila 65.652 dinara, u Vojvodini tek 49.703, u ostatku Srbije 44.866 dinara.

Takođe, prosečna beogradska penzija je 33.800 dinara, a u celoj Srbiji tek 24.900 dinara, pri čemu oko 965.000 od oko 1,7 miliona korisnika ne dostiže prosek.

Radna aktivnost

Mnogo je veća i radna aktivnost građana u prestonici. Od oko 1.675.000 stanovnika glavnog grada, zaposleno je 692.000, a tu je još oko 403.000 penzionera.

Istovremeno u provinciji radi 1,15 od 5,35 miliona žitelja. Doduše, poljoprivednika je, koji nemaju nikakav ugovor o radu, pa se po tradicionalnoj metodologiji ne svrstavaju u zaposlene, mnogo više u unutrašnjosti, baš kao i poljoprivednih penzionera.

Međutim, ova grupacija u manjoj meri podiže statističke prihode porodicama u provinciji. Tako oko 180.000 poljoprivednih penzionera mesečno prima crkavicu od tek 12.600 dinara.

Na sto zaposlenih

Nezaposlenih je, srazmerno broju stanovnka, mnogo više u unutrašnjosti, oko 104.000 u glavnom gradu naspram 460.000 u ostatku Srbije.

Činjenica da na 100 zaposlenih stanovnika u Srbiji dolazi čak 142 penzionera i nezaposlena stanovnika ukazuje nam koliko je niska privredna aktivnost u republici. Odnos je nešto povoljniji, 100 naspram 136, u Vojvodini.

Istina, pri oceni aktivnosti valja još dodati i udeo poljoprivednika. Međutim, upravo ovaj pokazatelj ukazuje na mnogo viši standard u najvećim gradovima, posebno u prestonici.

Tako u Novom Sadu na sto radnika dolazi 94 penzionera i nezaposlena, a u stonom gradu na 100 uposlenih živi samo 69 umirovljenika i nesretnika sa spiska Zavoda za zapošljavanje.

Porodična primanja

U pojedinim zabitim opštinama na jugu ili istoku Srbije srazmera je stravična; dešava se da na 100 zaposlenih ima i po 250 penzionera i nezaposlenih žitelja.

Pogledajmo statistku po porodičnim prihodima, s obzirom da se još uvek najviše živi u ovoj formi zajednice. Tako statistički prosečna, tročlana beogradska porodica ima dva stalna mesečna prihoda i to, naravno, beogradskog nivoa.

Sa druge strane, statistički prosečna provincijska porodica bi brojala 3,2 člana, ali sa tek 1,4 stalna mesečna prihoda, od kojih bi svaki bio mnogo niži nego odgovarajući prihod beogradske porodice.

Dodatni prihodi

Međutim, možda najveću razliku u ukupnim primanjama čine dodatni prihodi.

Prema istraživanju Svetske banke iz 2017. godine prosečna beogradska porodica mesečno dodatno zarađuje 57 odsto od stalnih primanja, dok je, primera radi, u Novom Sadu dodatno prihodovala 32 odsto stalnih mesečnih primanja. Prosečna srpska porodica je dodatno zarađivala deset odsto stalnih primanja, a u malim nerazvijenim varošicama porodice, praktično, nisu ni imale dodatne zarade.

Što se, pak, troškova tiče, treba imati u vidu da su mnoge usluge, recimo zdravstvene, školske, administrativne, žitelju iz provincije teže dostupne i zahtevaju dodatne troškove. Trebalo bi samo pomisliti koliko obolelog stanovnika sa sela košta prevoz dok mu se u domu zdravlja ili bolnici ustanovi dijagnoza i obavi lečenje.

Ponekad su prikriveni izdaci pravi udar na inače skroman budžet provincijske porodice.

Sivilo siromaštva

Jedini znatno veći izdaci gradskog stanovništva vezani su za izlaske u luksuzne kafiće, barove i restorane, u pozorišta, na koncerte, dakle na ono što obogaćuje kvalitet svakodnevnog života.

Porodice u provinciji ne trpe ovakav udar na džep iz jednostavnog razloga; u manjim ali i većim gradovima po unutrašnjosti kulturni i zabavni život odavno je zamro i, van radnog vremena, sveo se na gledanje televizije i kartanje po kućama.

Sivilo siromaštva.