Gradonačelnik kojem se Novi Sad nije odužio

Novi Sad je oslobođenje od fašizma 23. oktobra 1944. dočekao sa hiljadama mrtvih i još više desetina hiljada raseljenih stanovnika, kao i sa skoro potpuno uništenom privredom i komunalnim sistemom, toliko da ni struje nije bilo mesecima.

U tim teškim vremenima, dok je front još uvek bio na nekoliko desetina kilometara, mesto prvog čoveka grada, gradonačenika ili, kako se to tada zvalo, predsednika Narodnooslobodilačkog odbora (NOO) preuzeo je prota Alimpije Popović.

Alimpije Popović u razgovoru sa generalom Kostom Nađom neposredno nakon oslobođenja

Rođen u Novom Sadu 1888. godine, Popović je u rodnom mestu završio škole, potom je bio sveštenik u Pakracu, da bi se u rodni grad vratio 1930. godine. Bio je paroh Uspenske crkve i, kako su zabeležili istoričari iz tog vremena, narod ga je vrlo cenio. Sem učešća u društvenom životu grada pre rata, bavio se pisanjem i skupljanjem starogradskih i romskih pesama XIX i početka XX veka.

Direktor Istorijskog arhiva grada Petar Đurđev kaže za 021.rs da je prota početkom rata bio talac mađarskih fašista, a januara 1942. godine izbegao je streljanje tokom zloglasne Novosadske racije, iako je bio poveden na pogubljenje. Deca su mu bila aktivni učesnici Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP-a). Sin Živko poginuo je kao partizan, a u kući su se održavali sastanci raznih komiteta Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) i Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ-a).

Dolaskom oslobodilaca, kako priča Đurđev, prota se sa grupom Novosađana našao u odboru koji je preuzeo upravljanje razorenim gradom.

- Tokom Drugog svetskog rata bio je izložen represiji mađarskih vlasti. Već u aprilu 1941. izveden je, sa celom porodicom, pred streljački stroj. Preživeli su sticajem okolnosti, ali je sa obojicom sinova ubrzo odveden u zatvor, gde su tretirani kao taoci. Njegov parohijski stan postao je važna baza NOP-a kojom je rukovodila njegova ćerka Mara. Tajna policija mu je više puta tokom rata pretresala stan, odakle je njegov zet Nikola Petrović, kao član KPJ, otišao u ilegalu. Prota Alimpije se smatra prvom ličnošću građanskog Novog Sada koja je stala na stranu NOP-a. Postoje indicije da se početkom januara 1942. sastao sa rukovodiocem ovog pokreta za Bačku, Svetozarom Tozom Markovićem. Prvog dana Racije, januara 1942, odveden je u Spomen dom, ali je ponovo izbegao smrt. Međutim, najveći udarac doživeo je kada mu je, novembra 1943, kao učesnik NOP-a, u borbi sa okupatorom, kod Bačke Palanke, poginuo sin Živko. Tokom završne godine rata često su u njegovoj kući održavani ilegalni sastanci komiteta KPJ i SKOJ-a. Na dan oslobođenja Novog Sada, 23. oktobra 1944, preuzeo je vlast, predatu od strane partizanskih jedinica, kao prvi predsednik Narodnooslobodilačkog odbora, odnosno kao prvi gradonačelnik i na toj dužnosti ostao je do 1949. godine - navodi Đurđev za 021.

Kao gradonačelnik, tokom 1945. godine, prisustvovao je otvaranju pontonskog mosta na Dunavu kod Novog Sada (27. maja), zatim dočeku Štaba Prve bugarske armije sa komandantom Vladimirom Stojčevim (12. juna), otvorio je Svečanu akademiju povodom proslave godišnjice oslobođenja Novog Sada (23. oktobra) i prisustvovao otvaranju prve prodavnice Narodnog magazina, poznatijeg kao "Nama" (17. novembra).

Bio je član Odbora za oživljavanje rada Matice srpske. Ponovo je preuzeo predsedavanje Srpskom čitaonicom i na tom mestu je ostao narednih nekoliko godina.

Prota je u godinama koje su sledile, sem brige o Novom Sadu, preuzeo na sebe i obaveze u drugim državnim organima, prvenstveno Skupštini Srbije i Skupštini Vojvodine gde se zalagao za gradnju kanala DTD čiji je krajnji rezultat završetak izgradnje kanalske mreže u Vojvodini.

- Alimpije Popović je bio poslanik u Narodnoj skupštini Srbije u kojoj je, aprila 1947. godine, predložio da se u prvi petogodišnji plan unese izgradnja Kanala Dunav-Tisa, čiji je idejni tvorac bio njegov drug iz školskih dana inž. Nikola Mirkov. Tokom jeseni iste godine u Skupštini AP Vojvodine založio se da se kapitalni projekat ovog kanala produži i na deonicu Tisa-Dunav - priča Đurđev za 021.

On dodaje da je Popović istovremeno kao gradonačelnik ostao vrlo angažovan i u svom matičnom pozivu. Redovno je, kao paroh, obavljao svešteničke dužnosti, o čemu svedoče dokumenta Uspenske parohije, dok fotografije svedoče da je kao gradonačelnik odeven u svešteničku odeždu.

Na osnivačkoj skupštini Udruženja srpskog pravoslavnog sveštenstva, održanoj decembra 1947, izabran je za prvog predsednika Glavnog odbora i sa te pozicije se zalagao za demokratizaciju crkvene organizacije i tu je ostao aktivan do 1955. godine. Đurđev podseća i da je palo u zaborav da je Popović zaslužan za socijalno zbrinjavanje sveštenika, jer je prilikom posete delegacije Udruženja predsedniku Jugoslavije Josipu Brozu Titu predložio da se socijalno i penziono osiguranje proširi i na pravoslavno sveštenstvo, što je ubrzo i prihvaćeno i tako je ostalo zakonski regulisano do danas.

Prota je poslednje godine života proveo skupljajući pesme, a preminuo je 1967. godine. Mada su njegove zasluge bile velike i vodio je grad u jednom od najtežih perioda njegovog postojanja, Novi Sad se proti Alimpiju nikada nije trajno zahvalio. On ni danas nema spomenik, a manju ulicu dobio je nedavno i to u Gornjim livadama na Klisi. Đurđev ipak podseća da je 2017, uz podršku Muzeja grada, "Prometej " izdao knjigu "Uspomene prote Alimpija Popovića", kada je organizovana i izložba o njemu.

Realizaciju ovog teksta podržao je TONS.