Vasa Stajić - čovek koji je novosadske priče sačuvao od zaborava

Jedan od zaslužnih za očuvanje priče o starom Novom Sadu je i Vasa Stajić (10. februar 1878. - 10. februar 1947), filozof, pisac i doživotni predsednik Matice srpske.

Stajić je, podsetimo, rođen u Mokrinu, a gimnaziju je učio u Velikoj Kikindi, Sremskim Karlovcima i Senju. Zbog socijalističke agitacije bio je i izbacivan iz Karlovačke gimnazije. Školovanje je nastavio u Budimpešti, Parizu, Lajpcigu, 1902. je diplomirao u Budimpešti, a potom je radio kao učitelj u banatskim selima i bio profesor u Pakracu i Učiteljskoj školi u Somboru.

Zbog svojih socijalističkih ideja i zalaganja za stvaranje države Južnih Slovena (Jugoslavije) stalno je dolazio u sukob s vlastima zbog čega je proganjan i osuđivan, a 1944, iako već u kasnim šezdesetim, otišao je sa svojim đacima u partizane.

U svojoj bogatoj biografiji, Stajić se bavio i mnogim drugim društvenim aktivnostima, a istoriju Novog Sada počeo je da proučava nakon Prvog svetskog rata, kada se zaposlio u Gradskom magistratu. U tom periodu napisao je neka od svojih najvažnijih dela.

Kako za 021 navodi direktor Istorijskog arhiva grada Petar Ðurđev, Vasa Stajić je tokom tog perioda napisao više od 20 knjiga koje su neizbežno štivo za svakog koga zanima istorija Novog Sada.

- Početkom 1928. godine, Gradski savet je angažovao Stajića da arhivsku građu preseli i uredi po policama. Tada zapravo počinje njegov veliki rad na proučavanju istorije Novog Sada. U godinama koje su usledile napisao je izvanredna dela koja su neprevaziđena za poznavanje istorije Novog Sada poput "Privrede Novog Sada", "Građe za kulturnu istoriju Novog Sada", "Građe za političku istoriju Novog Sada" i vrlo važne "Novosadske biografije" - navodi Đurđev.

Sagovornik 021 napominje da, iako su knjige koje je Vasa Stajić napisao važne, one nisu dovoljne za poznavanje istorije ovog grada u XVIII i XIX veku, jer pretežno pokrivaju samo one događaje koji se tiču srpskog življa.

- On je obradio istoriju novosadskih Srba, dok istoriju mađarskog i nemačkog življa nije, a nedostaje i dobar deo istorije Petrovaradina. Ipak, bez obzira na nedostatke, njegova dela su ogroman spomenik za svakoga ko želi da izučava istoriju Novog Sada - navodi direktor Istorijskog arhiva grada.

I dok čekamo da neko jednog dana zaroni u istorijske arhive i napiše dodatne knjige o istoriji Novog Sada, Stajićeve će ostati neiscrpni izvor informacija o starom Novom Sadu čijih je tragova sve manje kako se modernizovao i menjao.

Realizaciju ovog teksta podržao je TONS.