Ovaj nadgrobni spomenik nije samo sećanje na jednu zajednicu, nego i spomenik koji je svojom jedinstvenošću i načinom izrade omogućio njegovu dugovečnost, kao i status spomenika kulture.
Svojom dugovečnošću, ovaj spomenik je jedan od najstarijih u Novom Sadu jer je sagrađen davne 1790. godine. Na vrednosti mu daje i to što je u gradu malo šta preostalo iz perioda pre bombardovanja 1849. godine.
Spomenik se danas nalazi na Bulevaru Mihajla Pupina, nekoliko desetina metara udaljen od svog originalnog mesta, jer je pomeren sa prvobitne lokacije zbog izgradnje solitera.
Prethodno, zarad izgradnje Bulevara Mihajla Pupina, šezdesetih godina prošlog veka, srušena je i Jermenska crkva sa parohijskim domom i grobljem.
Spomenik porodici
Istorijski podaci pokazuju da je tokom druge polovine 18. veka najistaknutiju ulogu u jermenskoj zajednici u Novom Sadu imala porodica Čenazi. Njeni članovi su, po dolasku u grad 1739. i dobijanju novosadskog građanstva 1748. godine, svoje staro prezime – Džanazizjan, promenili u Čenazi. Rodonačelnik porodice je bio Sarkis Džanazizjan, trgovac i zemljoposednik 220 jutara zemlje.
Članovi porodice su narednih decenija bili istaknuti građani, čak i gradski senatori. Uglavnom su se uspešno bavili trgovinom i pomagali gradnju Jermenske crkve, a oko 1773. godine deca su podelila imovinu i skoro svi su napustili Novi Sad odlazeći u druga mesta da se bave raznim poslovima.
.jpg)
Jedan od njih, Simeon, uspeo je da svoj društveni status ojača plemićkom titulom nakon stupanja u brak sa plemenitom Anom Marijom Klarom Tomanović. Tada je svom prezimenu dodao i "Melik". U svom testamentu, napisanom 1795. godine, Simeon Čenazi je naveo da želi da bude sahranjen pored svoje žene na jermenskom groblju u Novom Sadu.
Godinama posle smrti sinova Simenovog brata Jovana, imovina prelazi u posed Jermenske crkve, a Čenazijevi kao porodica nestaju u 19. veku, iako u sećanju Novog Sada ostaju kao podsetnik na Jermene u gradu.
Nadgrobni spomenik su sagradili Simenon i majka njegove preminule supruge - baronica Franciska Klara Tomanović. Oni su, nakon smrti Simeonove supruge Ane Marije Klare (1790. godine), napisali molbu Magistratu u kojoj su tražili da im se odobri mesto za podizanje porodične grobnice u porti Jermenske crkve, što su kasnije i dobili.
Kako su stručnjaci i istoričari objasnili, zahvaljući tome što su bili donatori, dozvoljeno im je da sagrade spomen obeležje koje je i danas jedno od najneobičnijih i najjedinstvenijih nadgrobnih spomenika na ovom području.
U zajedničkoj grobnici su se našli baronica Tomanović, njene dve kćerke i zet Jermenin – Simeon Melik Čenazi.
.jpg)
Detaljne informacije o sahranjenima ispisane su na arhaičnom nemačkom jeziku, a reči su uklesane na četiri bočne strane grobnice. Iz teksta na spomeniku iščitava se i to da je baronica Tomanović imala dve ćerke, Francisku Jozefu i Anu Mariju Klaru, udatu za Čenazija. Obe su umrle u Novom Sadu, u svojim ranim dvadesetim godinama.
Sam spomenik je napravljen od kvalitetnog materijala, čemu svedoči i njegova dugovečnost. Veću restauraciju imao je pre nekoliko godina, kada je privremeno bio uklonjen zbog izgradnje solitera.
Na grobnici se nalaze i stilizovanih osam lobanja od belog mermera. Tokom vremena tri lobanje su nestale, ali su zamenjene kopijama.
Grobnica je proglašena za spomenik kulture 1997. godine. Obrazloženje je bilo sledeće:
"Spomenik ove vrste nemoguće je pronaći na široj teritoriji, a posebna vrednost, s obzirom na period nastanka, izražena je u njegovoj monumentalnosti i originalnoj dekoraciji, jedinstvenoj na području Srbije. Poseban značaj nadgrobnom spomeniku daje i podatak da je od većeg broja spomenika, koji su se nekada nalazili na velikom ograđenom groblju u porti hrama, jedini 'preživeo'."
Potrebno je ukazati i na to da je prilikom premeštanja 2019. godine načinjen korak koji je dodatno utvrdio vezu između ovog spomenika i sećanja na jermensku zajednicu u Novom Sadu.
Tada su Grad Novi Sad i Zavod za zaštitu spomenika kulture ispod nove lokacije na koju je smešten spomenik, iskopali i izbetonirali prostoriju u kojoj su, u plastične kutije i na metalne police, položeni ostaci devedeset i jednog kostura sa jermenskog groblja, koji su pronađeni tokom arheoloških radova.
Realizaciju ovog teksta podržala je Turistička organizacija Novog Sada.
.jpg "Novi Sad - Voša - Borovo: Fudbalska groznica")
.jpg "Jedno drugačije novosadsko detinjstvo")
.jpg "Farmerke, pesnice i Džejms Din sa Podbare")
.jpg "FOTO: Znate li da u Veterniku postoji bosanska brvnara koja je spomenik kulture?")
Komentari 15
Dragan
Pravim imenom
Popara
Komentari čitalaca na objavljene vesti nisu stavovi redakcije portala 021 i predstavljaju privatno mišljenje anonimnog autora.
Redakcija 021 zadržava pravo izbora i modifikacije pristiglih komentara i nema nikakvu obavezu obrazlaganja svojih odluka.
Ukoliko je vaše mišljenje napisano bez gramatičkih i pravopisnih grešaka imaće veće šanse da bude objavljeno. Komentare pisane velikim slovima u većini slučajeva ne objavljujemo.
Pisanje komentara je ograničeno na 1.500 karaktera.
Napiši komentar