FOTO: Petrovaradinska tvrđava čuva sećanje na stradale za oslobođenje i stvaranje Jugoslavije

Žarko Bogosavljević

zarkob@021.rs

Novi Sad

08.01.2024.

10:15 > 10:08

Ove godine se obeležava 110 godina od početka Prvog svetskog rata, a među tužnim godišnjicama je i streljanje rodoljuba na području Petrovaradina septembra 1914. godine.

FOTO: Petrovaradinska tvrđava čuva sećanje na stradale za oslobođenje i stvaranje Jugoslavije

Foto: 021.rs

Sećanje na ovaj čin odmazde Austrougarske vlasti nad civilima obeleženo je spomen-obeležjem postavljenim u jugoistočnom delu kompleksa Gornjeg grada Petrovaradinske tvrđave, odnosno u blizini tzv. Donjeg platoa u šancu sa leve strane, kod Komunikacione kapije.

Postavljanje spomenika iniciralo je Sokolsko društvo Petrovaradin radi afirmisanja i negovanja kulture sećanja.

Na ovoj lokaciji Austrougarske vlasti su 12. septembra 1914. godine streljale devet osoba iz Beške, Sremskih Karlovaca i Vojke, što je predstavljalo čin "odmazde" nakon prodora delova srpske Prve armije u Srem posle Cerske bitke.

Streljane žrtve su bili civili, koje su prvo privedene kao taoci, a nedugo potom i pogubljeni na ovoj lokaciji i potom na istom mestu pokopani. Posmrtni ostaci su preneseni 1922. godine u mesta iz kojih su poticali.

Među streljanim civilima su bili jedan krojač, jedan građevinar, jedna akademska slikarka, jedno svešteno lice, dva posednika, jedan opštinski službenik i dva studenta.

Spomenik streljanim rodoljubima podignut je 1934. godine i do danas je sačuvan u izvornom stanju. Rad je lokalnog majstora, oblikovan u duhu vremena u kojem je nastao: pravilnih geometrijskih formi, jednostavan i sveden. Sastoji se od grobnice od betona, zidnog platna sa pločom prislonjenom na bedem i reljefnog krsta postavljenog u osi iznad spomenika. Grobnica je ograđena, izvedena od betona i veštačkog kamena.

Ovaj spomenik se po izbijanju Drugog svetskog rata našao na meti ustaške vlasti koje su Petrovaradin dobile kao deo kvislinške tvorevine Nezavisne Države Hrvatske. Mnogi spomenici su tada uništeni širom Srema, a kako bi se što potpunije uklonilo ovo spomen-obeležje, angažovan je građevinski tehničar Drk Antun.

Međutim, on ga nije srušio, nego je sa svojim pomoćnicima samostalno doneo odluku da na spomeniku zamalteriše samo spomen-ploču, kao i krst iznad, dok ostatak konstrukcije spomenika nije uništio. Ovo je omogućilo da ubrzo nakon oslobođenja usledi obnova i da spomenik ostane sačuvan u izvornom obliku do danas.

Konačno, 2014. godine, Zavod za zaštitu spomenika kulture obavio je konzervatorske radove na obnovi spomenika, te je i danas u dobrom stanju.

Tokom decenija, spomenik je služio kao mesto na kojem su se polagali venci i podsećalo na stradanje rodoljuba u borbi za stvaranje Jugoslavije, prvo od strane Sokolskog društva, a potom i SUBNOR-a (Saveza udruženja boraca narodnooslobodilačkih ratova Srbije) koji ga obiđe svakog septembra.

Na spomeniku piše:

"Na ovom mestu su meseca septembra 1914. godine položili svoje živote za oslobođenje i ujedinjenje Jugoslovena:

Dujanović Svetozar, sveštenik iz Beške

Marković Vladimir, opštinski beležnik

Varičak Milan, student veterine

Jovanović Danica, akademska slikarka

Rac Vladimir, posednik

Bojić Svetozar, krojač

Inđić Lazar, građevinar iz Vojke

Čobanović Aleksandar, posednik

Nikolić Bogdan, student prava iz Sremskih Karlovaca

Svetla su ovo imena. Uspomena na njihovu žrtvu živeće večno.

Sokolsko društvo Petrovaradin, 1934. godine".

Realizaciju ovog teksta podržala je Turistička organizacija Novog Sada.

Teme

Komentari 3

Hronološki Najpopularniji

Spomenik

12.01.2024 • 16:38

Veliki Rat

Ovo je spomenik palima u bitkama za Srbiju, tad Jugoslavija nije postojala.
Spomenik je napravljen 1934. kad je Jugoslavija postojala.
A imena ljudi koji se nalaze na njima se danas prevrcu u grobu kad vide ko ih oplakuje i ko se kiti politickim poenima nad njihovom spomen plocom!

Nek vam je laka crna zemlja i vecno Vam hvala JUNACI!

2 2 0
Srećko

08.01.2024 • 19:51

Rodoljub je najskuplja reč na ovim prostorima.

8 8 0
Domagoj

08.01.2024 • 19:03

Početkom drugog svetskog rata u Petrovaradinu se znao red!

8 18 -10

Komentari čitalaca na objavljene vesti nisu stavovi redakcije portala 021 i predstavljaju privatno mišljenje anonimnog autora.

Redakcija 021 zadržava pravo izbora i modifikacije pristiglih komentara i nema nikakvu obavezu obrazlaganja svojih odluka.

Ukoliko je vaše mišljenje napisano bez gramatičkih i pravopisnih grešaka imaće veće šanse da bude objavljeno. Komentare pisane velikim slovima u većini slučajeva ne objavljujemo.

Pisanje komentara je ograničeno na 1.500 karaktera.