Popis "zelenog" Novog Sada - zašto je važan?

Zakupljen prostor

marketing@021.rs

Novi Sad

20.05.2022.

12:14 > 19:26

U sklopu serije tekstova o klimatskim promenama Pokreta gorana Novog Sada u okviru projekta "Zelene inicijative za zeleni Novi Sad", pred vama je tekst o značaju zelenih površina u gradu.

Danas u gradovima širom planete, po prvi put u istoriji čovečanstva živi više od 50% ljudske populacije, a predviđanja su da će se taj broj do sredine veka u Evropi popeti na 70 %. Do 2050. godine, ljudska populacija će dostići cifru od 10 milijardi, a većina će živeti u gradovima.

Gradovi su postali nosioci promena na globalnom nivou, što podrazumeva da se stanovanje, potrebna infrastruktura i poslovne zone često šire na račun poljoprivrednog zemljišta i prirodnih staništa. U isto vreme, uvećavaju se potrebe stanovnika za zelenim površinama unutar gradova, je to dodatno doprinosi kvalitetnijem životu u gradu.

Kao proizvod ljudskog društva, gradovi su vekovima unapređivali svoju strukturu i formu. Njihova struktura pratila je socijalne potrebe stanovništva. Pojava javnog gradskog zelenila je nastala kada grad nije mogao da ponudi kvalitetne uslove života radnika/stanovnika u naletu industrijske revolucije. Ipak, iako su bivali zagađeniji, priroda i prirodna područja oko gradova ostajali su netaknuti, za razliku od danas.

Za savremenog čoveka, gradske zelene površine postaju potreba i dobijaju nove funkcije u odnosu na ranije istorijske periode. U svetu nauke i prakse, one se više ne sagledavaju samo kao površine u službi pasivne i aktivne rekreacije građana u njihovo slobodno vreme, nego se i procenjuje kako kumulativno mogu da doprinesu unapređenju uslova životne sredine i lokalno i globalno.

Postoji nada da će se u budućem planiranju gradova "podržati" život građana i da će količina, udeo, raspored, struktura i spoj izgrađenog i neizgrađenog (zelenog) biti racionalno isplanirani.

Možda zvuči čudno, ali gradske zelene površine su jedan od nosilaca u borbi protiv klimatskih promena, naročito ako se uzmu u obzir uslovi života u gradovima, u kojima prevladavaju povišena temperatura (“toplotna ostrva”), zagađenje vazduha, vode i zemljišta, kao direktni uzročnici disbalansa u životnoj sredini i klimatskih promena.

Prilikom planiranja zelenih površina u gradu, standardi propisuju da gradski park treba da ima minimum 10 ha površine. Grad Novi Sad, osim Kameničkog parka, nema park te veličine, a najbliži tom standardu je Limanski park. Zbog čega je površina bitna? Ako zanemarimo manje zelene površine, koje su svakako značajne u sistemu gradskog zelenila, parkovi odgovarajuće površine, ne propuštaju buku, ublažavaju različite oblike zagađenja, a zbog svog kapaciteta/površine uspevaju da sami ne budu ugroženi nepovoljnim uslovima u gradu.

Uspostavljanje katastra zelenila se već dugo navodi kao potreba Grada Novog Sada. Katastar se ponekad odnosi na jednostavan popis javnih gradskih površina, nekada na kartiranje svih prirodi bliskih elemenata u okviru građevinske zone grada, dok najčešće predstavlja popis zelenih površina i u njima pozicioniranje i vrednovanje pojedinačnih primeraka vegetacije. U savremenom svetu, katastar je način sagledavanja zelenih površina, od onih koje predstavljaju ostatak prirodnih celina, do gradskih trgova sa pojedinačnim primercima zelenila, kao jedne od tačaka u gradskom prostoru i infrastrukture grada.

Cilj Katastra je da se postojeće zelene površine popišu i u procesu izgradnje grada, zaštite i unaprede. Katastar omogućava procenu ulaganja u postojeće održavanje i potreba za novim ulaganjima. Takođe je osnova da se utvrdi udeo i kategorije zelenih površina u gradu kako bi se formirala baza za planiranje potrebnog procenta zelenih površina, u odnosu na povećan broj stanovnika, što se svakako dešava u Novom Sadu.

Katastar štiti i procenjuje mere nege za stara i zaštićena pojedinačna stabla, koje čine identitet grada, bez obzira da li su ona prethodno zatečena kao deo prirode ili se radi o naknadno zasađenim primercima, atipičnim za naše podneblje. U svakom slučaju, katastar bi trebalo da bude javni dokument, koji je ne samo baza podataka u procesu planiranja grada, nego i edukativni izvor informacija za svoje građane.

Projekat "Zeleni dogovor za zeleni Novi Sad", koji, deo je programa "Snažno zeleno" koji finansira Evropska unija, a koji realizuje Beogradska otvorena škola (BOŠ) u saradnji sa Mladim istraživačima (MIS) i Inženjerima zaštite životne sredine (IZŽS).